تاریخچهٔ استفاده از گاه‌شمار در ایران به حدودا دو هزار سال قبل از میلاد مسیح و همچنین قبل از پیدایش زرتشت بر می‌گردد. با گذر زمان و در طول تاریخ گاه‌شمار نگاری ایرانی تغییرات زیادی در خودش دیده‌است.

نوشته‌های کهن ایرانی حاکی از این است که گاه‌شمار ایرانی از گاه‌شمار بابلی‌ها الهاماتی گرفته‌است که سال ۳۶۰ روز داشت (۱۲ ماه ۳۰ روزه) و هر شش سال یک بار، برای هماهنگی فصل‌ها، سال ۱۳ ماهه می‌شد. حدود ۲۵۰۰ سال پیش، یعنی بعد از میلاد زرتشت و شکل گیری حکومت هخامنشی، گاه‌شمار ایرانی تغییراتی در خودش دید. این تغییرات رفته، رفته در طی حدودا ۳۰۰ سال به شکل نهایی خودش در آمد. با این دگرگونیها، نام ماه‌ها به نام ایزدان زرتشی در آمد و نام ایزدان زرتشتی به روزهای ماه‌ها هم اضافه شد. در این گاه‌شمار، هر روز ماه نام خودش را داشت.

گاه‌شمار‌های ایرانی [ویرایش]

مطالعه تاریخ ایران باستان و تحقیقات اخیر در این زمینه نشان می‌دهد که انواع گاه‌شمار رسمی و محلی از روزگاران پیشین در ایران کهن معمول بوده‌است که از میان آنها سه گاه‌شمار زیر دارای اهمیت بیشتری بوده‌است:

• فرس قدیم (هخامنشی)
• اوستایی قدیم
• مجوس و مغان

گاه‌شمار هخامنشی [ویرایش]

تقویم رایج در اوایل حکومت شاهنشاهی هخامنشیان به نام فرس قدیم یا فرس هخامنشی معروف بوده‌است. متون کتیبه‌هایباقی مانده از داریوش بزرگ در کوه بیستون در کرمانشاهان و سایر فرمانهای شاهان هخامنشی ما را از تقویم رسمی امپراتوری سترگ ایران زمین و چگونگی اصول زمان سنجی در آن روزگاران آگاه می‌سازد. متون این کتیبه‌ها و محتوای فرمانها بیانگر این حقیقت اند که ایرانیان قدیم سال را به دوازده ماه تقسیم می‌کردند و فصول را می‌شناختند. ماه‌های هخامنشی و معنای برخی از آنها عبارت است از:

• ادوکن ئیش: هنگام کندن جوی, برابر با فروردین
• ثور واهر: بهار پر غرور, برابر با اردیبهشت
• تائی گرچی: سیر چیدن, برابر با خورداد
• گرم پد: پای گرم, برابر با تیر
• درن باجی: جاودانگی, برابر با امرداد
• کاریاشیا: برابر با شهریور
• بایگا دئیس: ماه پرستش خدا, برابر با مهر ماه
• ورگزن: برابر با آبان ماه
• اثری یادی: ماه پرستش آتش: برابر با آذر ماه
• آنامک: ماه خدای بی نام, برابر با دی
• سامیا: برابر با بهمن ماه
• ویخن: برابر با اسفند ماه

در اخبار است که داریوش بزرگ دو نفر از منجمان نامدار کلدانی به نامهای نبوریمنو, کیدینوس را جهت اصلاح این تقویم به ایران دعوت کرد و ایشان با آشنایی به دانش نجوم یک سال شمسی را برابر با ۳۶۵ روز و ۶ ساعت و ۱۵ دقیقه و ۴۱ ثانیه معین نمود. به احتمال قوی سال و ماه ایرانیان را با اصول سال و ماه بابلی تنظیم کردند. این تقویم که قدیمیترین نمونه زمانسنجی در ایران است, تا زمانی که تقویم اوستایی در ایران رواج یابد تقویم رسمی کشور بوده‌است.

خصوصیات [ویرایش]

آغاز سال [ویرایش]

در تقویم فرس قدیم آغاز سال با آغاز پاییز مقارن و اولین ماه سال «باکیادئیس» با برگزاری جشن «باگایادی» توام بود. همچنین از قرار معلوم جشن مهرگان بعد از برقراری تقویم زرتشتی به جای جشن باگایادی برگزار می‌شده‌است.

مبدا و سرآغاز [ویرایش]

در خصوص اینکه سرآغاز تقویم فرس قدیم از چه زمانی و متکی بر چه واقعه‌ای بوده‌است, اطلاع دقیقی در دست نیست. ولی بر اساس قرائن می‌توان گفت: چون آغاز سلطنت هر پادشاهی, مبدا تاریخی آن زمان محسوب میشده و در دولت بابل نیز چنین می‌کردند پس مادها و پارسها که چیزهای زیادی را از بابل و آشور اخذ و اقتباس کرده بودند, به احتمال زیاد این امر نیز از آنان گرفته شده‌است. همچنان که متون گلی پارسه تخت جمشید این احتمال را مقرون به حقیقت ساخته‌است.

شمارش ایام [ویرایش]

در تقویم فرس قدیم, مانند عصر حاضر, روزهای هر ماه را با شمارش اعداد مشخص می‌کردند و هر ماه دارای ۳۰ روز بوده‌است. نمونه آن را در کتیبه بیستون می‌خوانیم:

چهارده روز از ماه ویخن گذشته بود که... نه روز از ماه گرم پد گذشته بود که...

فصل [ویرایش]

در تقویم فرس قدیم, سال به چهار فصل سه ماهه تقسیم می‌شد و به کاربرد

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: